ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور چیست؟

همانگونه که در بخش قبلی ذکر شد موسسه ISI که هم اکنون تامسون رویترز خوانده می‌شود دارای خدمات مختلفی است که یکی از آن‌ها ارائه خدمات علمی به پژوهشگران است. در این راستا این موسسه در کنار کارکردهای بسیار زیاد خود دو فعالیت اصلی دارد که عبارتند از تهیه لیست مجلات برتر و همچنین تهیه ضریب اثر (ایمپکت فاکتور). 

لیست مجلات ISI

لیست مجلات برتر تامسون رویترز که به انگلیسی Thomson reuters master journal list خوانده می‌شود شامل مجلاتی است که پس از گذراندن برخی استانداردها مورد تأیید این موسسه قرار می‌گیرند. طبق گزارش وبسایت رسمی این موسسه در هر سال در حدود دو هزار مجله درخواست خود را برای این موسسه ارسال می‌کنند که از بین آن‌ها حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد از مجلات پذیرفته شده و در لیست مجلات ISI قرار می‌گیرند. همچنین ممکن است مجلاتی که در سال‌های قبلی در این لیست قرار داشتند از لیست خارج گردند. برای ارزیابی یک مجله ملاک‌های زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد:

  -   محتوای مجله: اینکه آیا مطالب مجله چیزی به دانش موجود می‌افزاید یا نه.

  -   تنوع بین‌المللی: یعنی موضوعات یک مجله تا چه میزان مربوط به مسائل بین‌المللی هستند.

  -   استانداردهای چاپ: مانند چاپ به موقع و مشخص بودن فرایند داوری‌ها.

  -   تحلیل استنادها: میزان استنادهای به مقالات هیئت تحریریه مجله.

ضریب تاثیر یا ایمپکت فاکتور

ضریب تاثیر به این معنی است که یک مجله چه میزان در دنیای علم نفوذ دارد و در واقع نشانگر اعتبار یک مجله است. ضریب تاثیر به این صورت محاسبه می‌شود که ابتدا تعداد استنادهایی که در سال جاری به مقالات دو سال قبل آن مجله شده است محاسبه می‌گردد. سپس تعداد مقالات چاپ شده آن مجله در دو سال استخراج شده و عدد اول تقسیم بر عدد دوم می‌شود. برای مثال اگر می‌خواهید ضریب تاثیر مجله الف را در سال ۱۳۹۳ به دست آورید باید تعداد استنادهای سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۱ را استخراج کنید (برای مثال ۳۰) و آن را تقسیم بر تعداد مقالات چاپ شده در این دو سال (برای مثال ۱۰) کنید که ضریب تاثیر ۳ به دست می‌آید.

مزایا و مشکلات ضریب تاثیر

از زمانی که ضریب تاثیر مطرح شده مشاجرات بسیاری پیرامون آن بوده و بسیاری آن را غیرعلمی و نامعتبر دانسته‌اند. ضریب تاثیر یک مقیاس کلی برای ارزیابی اعتبار یک مجله است اما باید در استفاده از آن احتیاط کرد:

۱- تفاوت رشته‌ها: نباید ضریب تاثیررشته‌های مختلف را با هم مقایسه کرد. برای مثال روانشناسی یک رشته بین رشته‌ای است و محققان رشته‌های بسیاری از آن استفاده می‌کنند به همین دلیل ضریب تاثیر مجلات آن اغلب بالاست. اما برای مثال رشته پرستاری به دلیل اینکه بسیار تخصصی است و فقط محققان این رشته از مطالب آن استفاده می‌کنند، مجلات آن نیز دارای ضریب تاثیر پایین هستند.

۲- تفاوت زبانی: یک نکته بسیار مهم و ابتدایی این است که ضریب تاثیر مجلات ISI انگلیسی بالاتر از مجلات سایر زبان‌هاست. دلیل آن نیز واضح است.

۳- در برخی رشته‌های سرعت پژوهش بالاست مانند زیست شناسی و ایمونولوژی اما در برخی رشته‌های دیگر از جمله علوم انسانی یک مقاله در طول زمان می‌تواند تاثیر خود را بگذارد. برای این رشته‌ها معمولاً ضریب تاثیر ۵ ساله معتبر تر است.

۴- دسترسی الکترونیکی رایگان: برخی مجلات مقالات خود را به رایگان در اینترنت منتشر می‌کنند در حالی که برای استفاده از برخی مجلات دیگر باید پول پرداخت شود. این عامل می‌تواند برا ضریب تاثیر نیز تاثیرگذار باشد.

نحوه استخراج ضریب تاثیر

برای اینکه بدانید یک مجله دارای چه ضریب تاثیری است باید ابتدا مطمئن شوید که این مجله در فهرست مجلات ISI یا همان تامسون رویترز قرار دارد یا نه پس از آن توصیه ما این است که به سایت جستجوی ضریب تاثیر مراجعه نمایید و با وارد کردن نام کامل مجله مورد نظر ضریب تاثیر آن را مشاهده نمایید.